De Henrean en het drama in 1940 bij Willemstad   

Ergens in 2006 of 2007 komt een schip door de sluis dat mijn aandacht trekt, het schut daarna nog vaker. Na het plaatsen van een foto van de Henrean, want zo heet het schip, word ik er in een reactie door Fred van der Hek opmerkzaam opgemaakt dat het schip in 1940 als Rhenus 127 een drama meemaakt als het in opdracht van de Duitse bezetter onderweg is naar Duitsland met een groot aantal Belgische krijgsgevangenen. 

Het verhaal begint eigenlijk als op 10 mei 1940 Duitsland niet alleen Nederland binnenvalt maar ook andere landen, waaronder België. Waar Nederland op 14 mei capituleert, verloopt de Duitse inval in België moeizamer en laat de capitulatie langer op zich wachten. Maar ook België moet zich tenslotte gewonnen geven aan de Duitse agressor.
Natuurlijk wordt het Belgische Leger krijgsgevangen gemaakt en een flink aantal van de soldaten wordt naar Duitsland overgebracht. Zo vertrekken tegen het einde van die maand grote groepen die gevangen zijn genomen in de omgeving van Gent. Deze soldaten worden overgebracht naar Axel om vanuit dat dorp in konvooien naar Duitsland te worden gebracht. 

Al snel komen Duitse soldaten en bewoners van Willemstad met boten te hulp. Maar voor veel mannen komt die hulp te laat. De soldaten die wel worden gered, worden in de hoofdstraat van Willemstad neergelegd. Het duurt nog een flinke tijd voordat ziekenwagens arriveren om de gewonden naar ziekenhuizen in de regio te brengen.

Ook in het boek "De strijd om de "vergeten" brug" van A. Korpel wordt melding gemaakt van deze konvooien.
Op blz. 124 staat: "Een week na de capitulatie passeren diverse schepen met Belgische krijgsgevangenen Sliedrecht. Met roeibootjes worden deze vanaf de wal van eten voorzien door hulpvaardige Sliedrechtenaren en Hollandse soldaten."
Op dezelfde pagina een foto van het transport met de ondertekst "Belgische krijgsgevangen militairen worden door de Duitsers naar Duitland afgevoerd. Deze foto is gemaakt vanaf de Merwesingel in Sliedrecht, waar de krijgsgevangenen per rijnaaklangsvaren en van eten worden voorzien."
Op de volgende pagina eveneens een foto "Spontane hulp door Sliedrechtse burgers bij het fourageren van de Belgische krijgsgevangenen. Op de voorgrond de stapels broden."

Later, in januari 2015, krijg ik van Gerard Clements een foto toegestuurd uit mei 1940. Op die foto eveneens een groot aantal Belgische krijgsgevangenen op een schip dat naar Duitsland ging.

In Willemstad worden al op zaterdag 1 juni de eerste drie slachtoffers van het drama begraven op het kerkhof achter de Hervormde kerk. Duitse soldaten vormen hierbij een ere-escorte en vuren een eresalvo af. In de dagen erna blijven slachtoffers aanspoelen. Niet alleen bij Willemstad maar bij veel dorpen in de buurt. 
Omdat het massagraf op het kerkhof bij de Hervormde kerk al snel vol raakt, gelast het gemeentebestuur om buiten de stad langs het Hollands Diep een tweede massa-graf aan te leggen. 
Na de oorlog wordt de mogelijkheid onderzocht de slachtoffers naar België over te brengen, maar dit stuit op flinke bezwaren. Ook het in stand houden van twee massa-graven blijkt een probleem, ook al met het oog op te plaatsen monumenten en te houden herdenkingen.
Daarom besluit men alle slachtoffers bijeen te brengen in het massagraf aan het Hollands Diep. Jaarlijks is daar op Tweede Pinksterdag een herdenking van de in totaal 276 slachtoffers, waarvan er 134 in Willemstad liggen begraven. Hieronder dat erekerkhof een aantal jaren geleden.

De Rhenus 127        

Het schip wordt in 1939 gebouwd door de werf Boele in Bolnes en komt in de vaart als Rhenus 127 van Rhenus AktienGesellschaft. Het is een slepend vrachtschip, net als het zusterschip Rhenus 125. Ten tijde van de ramp is het schip door de Duitse Weermacht gevorderd.
Van de Rhenus zijn mij geen foto's bekend, behalve dan als zinkend op het Hollands Diep bij Willemstad en latere foto's van het wrak.   
Nadat het schip in die vooravond van 30 mei 1940 is gezonken, wordt eind juli door een duiker een inspectie uitgevoerd. Aan boord blijken zich nog ca. 160 doden te bevinden.
Eind augustus wordt getracht het schip te lichten, de poging mislukt. Een paar dagen later trachten de bergingsmaatschappijen Van der Tak en Hoogeboezem het karwei te klaren. Een drietal bokken wordt ingezet om het gebroken schip boven water te krijgen.

Zeeleeuw, Dolfijn en Meermin		Berging van de Rhenus 127

 Eerst wordt het voorschip, 42 meter lang, gelicht. De volgende dag het achterschip van 32 meter lang met de achterwoning en de roef. Bij de eerste poging breekt de roef van de rest af en verdwijnt opnieuw onder water. 
Na de berging blijkt dat het schip en de motoren nog in een betrekkelijk goede conditie zijn. 
In het begin van 1941 wordt het wrak van de Rhenus 127 grotendeels uit Willemstad weggehaald door de firma Rijsdijk. Het blijkt te zijn aangekocht door Rederij D.J.L. Akkermans, destijds gevestigd in Rotterdam. Het schip komt later dat jaar weer in de vaart, maar nu onder de naam Grebbeland. 

Grebbeland in 1955

Na een aantal jaren te hebben gevaren onder de naam Grebbeland, krijgt het in 1970 weer een andere naam, de Haniel Kurier 42. Vervolgens gaat het een jaartje later als Helena Janny varen vanuit Werkendam, maar in 1980 verhuist het naar Nijmegen en krijgt dan de naam Diana. Tien jaar later komt de naam Henrean als het overgaat naar Tiel. 
Eind 2007 komen plannen het schip (weer) te verkopen en het dreigt dan naar Roemenië te gaan. Fred van der Hek hoort ervan en doet pogingen het schip, door het drama bij Willemstad toch historisch zo verbonden met Nederland, een museale bestemming te laten krijgen. Helaas lukt dat niet en per 10 maart 2008 gaat de verkoop naar Roemenië door en wordt S.C. Everest Chartering S.R.L. in Constantza de eigenaar. 
Het schip gaat eerst nog op de wal om de toestand ervan te bekijken en het reisklaar te maken. Ook daarvan bestaan een aantal foto's. 

Het prachtige voorschip		Controle van het vlak

Prachtige roeren		De originele lieren		Controle van het vlak

Op vrijdag 14 maart 2008 vertrekt de Henrean als Valeria met een lading van 1100 ton staalrollen voor Regensburg. Fred van der Hek maakt een gedeelte van de reis, Amsterdam-Wijk bij Duurstede, als afscheid mee. 

Nog onder de naam Henrean

Van het begin van die laatste reis maakt Fred van der Hek ook een filmpje dat hij op internet zet. Het filmpje is te bekijken door deze link aan te klikken.
In 2011 tenslotte gaat het schip naar Geval Shipping Ltd in Nicosia en gaat dan varen als Speedo. 

Over de ramp met de Rhenus 127 op 30 mei 1940 bij Willemstad is natuurlijk heel veel geschreven. Over die gebeurtenis en de nasleep ervan is een boekje gemaakt door Const. van Nispen, oud-gemeentesecretaris van Willemstad, met als titel "De ramp met de Rhenus 127".
Verder is op verschillende websites het e.e.a. te lezen en bekijken. Bijvoorbeeld op de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen. Ook op de site van Waverlandse Dingen staat iets. 
Voor degenen die Frans beheersen is de website van La Fraternelle Royale des Chasseurs Ardennais aardig om te bekijken.
Fred van der Hek, oud-bemanningslid van o.a. de Grebbeland, heeft een prachtige fotopagina gemaakt met veel opnamen van het schip.

Fred van der Hek vertelde me n.a.v. de Henrean dat een zusterschip van de Rhenus 127 ook wel eens door de sluis kwam. Het bleek het passagiersschip Liberty Anne te zijn, ooit heette dat schip Rhenus 126. Inderdaad zag ik dat schip ooit passeren.

Liberty Anne in de Waalhaven van de Wilhelminasluis

                       terug naar boven                          terug naar Bijzondere Schepen

 Bronnen:
A. Korpel - De strijd om de "vergeten" brug
Fred van der Hek - Verschillende foto's
Gerard Clements - Foto