Verraad aan de Maas  

Onder deze titel wordt in het maartnummer 1997 van De Opmaat, een blad van en voor veteranen, een interview met Anthoon Figee (1914) gepubliceerd. Hoofdzakelijk gaat dit interview over het laten springen op 11 mei 1940 van twee prachtige bruggen, die over de Bergsche Maas bij Heusden en de brug over het Heusdensch Kanaal. Maar ook het bestaan van een "Vijfde Colonne" komt erin aan de orde.
Hieronder de twee bruggen, de Heusdensche brug en de Eilandsche brug.

 

 
In 1939/1940 is Figee commandant van een vernielingseenheid bij beide bruggen. Het detachement hoort bij het Derde Regiment Genietroepen. Buiten hem bestaat de groep uit zes soldaten en een korporaal. Ter bescherming van dit groepje is een dekkingsdetachement aanwezig van ongeveer veertig man onder leiding van luitenant Van der Heijden.
Tijdens de mobilisatietijd gaat het gerucht dat in de polder af en toe lichtkogels worden afgevuurd. Op strategische plaatsen worden vier wachtposten neergezet, zodat door middel van kruispeilingen precies kan worden vastgesteld vanaf welke plaats die lichtkogels worden afgeschoten. Figee vermoedt dat de lichtkogels zijn bedoeld als een seintje aan overvliegende Duitse vliegtuigen.
Nadat in een nacht de positie is bepaald, gaat de groep er op de fiets zo snel mogelijk heen en wordt de boerderij omsingeld. Er wordt op de deur geklopt en dan blijkt dat de bewoners nog op zijn, vreemd op zo'n laat tijdstip. Maar een bewijs vinden van het afvuren lukt niet. De gebeurtenis wordt doorgegeven aan de superieuren, maar er gebeurt verder niets mee.
(Met Vijfde Colonne worden de burgers bedoeld die in de oorlogsdagen en daarvoor hulp verleenden aan de Duitse aanvallers. Het is een begrip dat uit de Spaanse Burgeroorlog komt) 

Op 10 mei rond 04.00 uur worden de mannen wakker van mitrailleurvuur en als ze snel aangekleed buiten komen, zien ze dat het luchtafweergeschut in volle actie is. Oorlog begrijpen ze en dat betekent dat de twee bruggen op scherp moeten worden gezet.
De TNT-ladingen onder beide bruggen moeten worden aangestoken met een lucifer. Voor de brug over de Bergsche Maas betekent dat een wandeling van 250 meter in vijandelijke richting. Doordat het e.e.a. niet goed is gegaan bij het maken van de kasten waar de TNT-ladingen in moeten, moet worden gezocht naar een mogelijkheid die ladingen toch te plaatsen.
Uit de buurt wordt prikkeldraad gehaald om daarmee de ladingen te bevestigen. Pas tegen 16.00 uur die middag is het werk klaar en zijn ook nog op verschillende plaatsen kleinere ladingen trotyl aangebracht. Al die ladingen worden met een slagsnoerleiding verbonden en in de ladingen komt een slaghoedje.
De mannen gaan ervan uit dat de brug op scherp staat en wachten op de dingen die gaan gebeuren.

De volgende ochtend om ongeveer 05.30 uur begint het. In Heusden is beweging te zien, terwijl het daar normaal altijd heel rustig is op die tijd. Figee geeft korporaal Kruidenier opdracht om met een springploeg naar de brug over het Heusdensch Kanaal te gaan, zelf zal hij de brug over de Bergsche Maas voor zijn rekening nemen.
Er wordt afgesproken om de bruggen te laten springen als hij met zijn witte zakdoek zal zwaaien. Om 06.25 uur op 11 mei is het zover, er zijn heel duidelijk in Heusden Duitse soldaten te zien. Figee zwaait zijn witte zakdoek en even later gaat de brug over het Heusdensch Kanaal met een enorme knal de lucht in.

Voor Figee is dat het sein om ook het vuurkoord aan te steken van de andere brug. Het koord is 30 cm lang en dat geeft een respijt van dertig seconden, voldoende om bij de fiets te komen die achter de dijk ligt. Hij steekt de koord aan en haast zich naar zijn plekje achter de dijk. Als hij daar is, ziet hij iemand over de brug aan komen rennen. Hij pakt zijn karabijn en vuurt twee keer, of hij raak schiet kan hij niet zien.
Hij heeft ook wel iets anders aan zijn hoofd, want op dat moment vliegt het eerste stuk slagkoord weg, rokend, zonder dat de brug de lucht ingaat.
Figee heeft nog een reservedoos met vuurkoord van drie meter en tien slagpijpjes. Het vuurkoord wordt in stukken verdeeld en iedere soldaat van de groep krijgt een stuk en ook een slagpijpje.
Afgesproken wordt dat Figee eerst een poging gaat ondernemen de brug alsnog de lucht in te laten gaan. Mocht dat mislukken of als er iets met hem gebeurt, gaat de volgende van de groep een poging doen.
Per fiets vertrekt Figee naar het punt waar de lading opnieuw moet worden aangestoken. Op de brug merkt hij dat er wordt geschoten, het vuur blijkt van Heusden te komen.
Zonder problemen bereikt hij de plaats waar de TNT-lading ligt. Daar blijkt het slagpijpje, normaal gevuld met slagkwik, leeg te zijn. Figee bevestigd het nieuwe slagpijpje met een vuurkoord van 35 cm aan de 1200 kilo trotyl. Door zijn zenuwen snijdt hij het vuurkoord per ongeluk nog zeker 10 cm van het eind in. Dat betekent dat hij nog maar 25 seconden heeft om achter de veilige dijk te komen.
Met een lucifer steekt hij het vuurkoord aan en als dat begint te sissen gaat hij er op de fiets zo snel als kan vandoor. Het lukt hem de veilige dijk te bereiken net voordat de brug met een dreunende slag de lucht ingaat. Tegelijk valt een groot stuk staal achter hem in het weiland.

 Voor Anthoon Figee en zijn mannen is de oorlog daarmee nog niet voorbij. Belaagd door Duitse vliegtuigen trekken zij zich terug in noordelijke richting. Ze komen terecht in Schelluinen waar ze samen met soldaten van andere onderdelen onderdak vinden bij een boer. Tot ver na de capitulatie blijft hij daar, zodat hij niet krijgsgevangen kan worden gemaakt.

Een paar zaken in het verhaal van Figee wijzen op sabotage. Wat deed die man op de brug vlak voordat de brug de lucht in zou gaan? Hoe kan het slagpijpje onklaar zijn? Wat betekenen die lichtkogels?
Eén vraag kan worden beantwoord. De man op de brug meldde zich na publicatie van het interview. Ik moet nog zien te achterhalen waar het verslag van deze man is, maar zeker is dat hij met sabotage niets had te maken en gewoon nog snel naar de overkant van de Bergsche Maas wilde.

                    terug naar boven                      naar Oorlog in de Regio-overzicht