Gezicht op De Zwaan vanaf de Afgedamde Maas

De naam hoort bij het oude veerhuis, het huidige pand Maasdijk 151. Boven de deur hangt nog altijd een fraai bord dat eraan herinnert dat het vroeger een veerhuis was. Maar het was meer dan dat alleen. Het was ook herberg, of logement en er werden rijtuigen verhuurd en gestald. Het staat er zelfs ook in het Frans op. 

Vanaf De Zwaan kon met een kabelpont naar Poederoijen worden overgevaren. De oprit naar de pont lag links of westelijk van het veerhuis, maar niets herinnert hier nu nog aan. 

Aan de overkant van de rivier is dit nog wel het geval. De veerweg daar, omzoomd door populieren, in de uiterwaard is er nog. 

Vroeger was het een belangrijke verbinding tussen de twee dorpen. Er was immers nog geen vaste oeververbinding. Die kwam er pas door de aanleg van de Afsluitdijk en de Wilhelminasluis rond 1900. De veerpont verdween uiteindelijk.

Het veer was in particuliere handen en werd voor een bepaalde periode verhuurd. Iedereen kon daarvoor inschrijven.

Zo werd bijvoorbeeld op 29 november 1882 in herberg De Zwaan op verzoek van J.F. Verstegen jr. te Schoonhoven een openbare verpachting van het veer gehouden, inclusief het veerhuis in Poederoijen.

Het veer werd o.a. bediend door Joost Kalis en zijn zoon Cornelis, bewoners van De Zwaan.

De Zwaan was ook de aanlegplaats voor de stoomboten die een geregelde dienst onderhielden op bijvoorbeeld Rotterdam en Den Bosch. Bekende boten uit die tijd waren de Stad Heusden en de Metta I en II. Restanten van de aanlegsteiger zijn er nog. 

Deze steiger was zowel voor- als achterlangs het veerhuis bereikbaar.

 In 1881 dreigt de los- en laadplaats in het ongerede te raken als gevolg van het aanleggen van kribben in de Maas. Boten kunnen daardoor niet meer bij de wal komen. Voor Burgemeester en Wethouders van Andel is dit reden zich tot het Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid te wenden, omdat vooral de veehouders hierdoor gedupeerd zijn.

De actie van het college blijft niet zonder succes. Het ministerie is bereid met de gemeente een overeenkomst te sluiten voor het aanleggen van een nieuwe los- en laadplaats. In het contract wordt de plaats en omvang gedetailleerd vastgelegd. Ook wordt erin geregeld dat de gemeente Andel het beheer en onderhoud voor haar rekening neemt.

De gemeenteraad stemt op 17 mei 1882 met deze overeenkomst in. Gedeputeerde Staten wordt verzocht het raadsbesluit zo spoedig mogelijk goed te keuren, omdat het “gezien de lage 

waterstand en het jaargetijde nu het geschiktste moment is de loswal aan te leggen.”

Op zijn beurt doet de gemeenteraad de los- en laadplaats in beheer en onderhoud over aan Joost Kalis, bewoner en eigenaar van herberg De Zwaan. Hij verbindt zich daarbij ook de schuur goed te onderhouden en “toegankelijk te stellen voor berging van goederen en vee dat op en af de stoomboten worden gebracht”. Die schuur is er ook nog steeds.

In 1884 dreigt er concurrentie. Op 5 januari van dat jaar behandelt het college van Burgemeester en Wethouders namelijk een brief van Joost Kalis waarin die schrijft vernomen te hebben dat de stoombootmaatschappij een derde aanlegplaats wenst. Dit zou voor hem en voor zijn collega B. Bouman van de loswal aan De Rib een schadepost betekenen. Het college besluit “indien zulks nodig mocht zijn, hun belangen voor te staan”. Het is niet nodig, de extra loswal is er nooit gekomen.

Er was altijd veel bedrijvigheid bij De Zwaan. Niet in het minst kwam dat door de veerpont en de stoomboten die er afmeerden, maar ook door de aanwezigheid van een café-herberg met biljart. In het café werden ook vaak vergaderingen en andere bijeenkomsten gehouden.

Zo geeft op 31 mei 1912 de hoofdinspecteur van de Centrale Raiffeisenbank in Utrecht een lezing over het oprichten van een boerenleenbank.

Ook zijn er vanouds veel openbare verkopingen en verpachtingen van gewassen. De kerkvoogden van de Hervormde gemeente gebruiken de herberg ook voor de jaarlijkse verhuur van hun weilanden. Ze wisselen dat af met andere herbergen in het dorp. 

Veel boeren maken gebruik van de weegbrug waarvan nog een gedeelte resteert. Bieten werden er bijvoorbeeld gewogen en verfvolgens per schip naar de suikerfabriek vervoerd. Aan de loswal werd pulp, zand en grind gelost. Ook gebruikte de jeugd uit de buurt de loswal om te voetballen. 

In het voorjaar konden boeren hun paarden er laten dekken. Cornelis Kalis was overigens zelf ook boer. Zijn koeien stonden in de schuur rechts naast het café.     

Daarnaast was hij ook nog brandstoffenhandelaar. Na zijn overlijden zette zijn vrouw, Stien (Joostina) Kalis-de Cloe, het café voort. Op het laatst was het café niet veel meer open. 

In 1965 werd de inboedel via een boel- of erfhuis openbaar verkocht. Ook het pand werd verkocht. Stien verhuisde uiteindelijk na een kort verblijf in Zoelen naar een familielid in de Burgemeester van der Schansstraat. Ze overleed op 86-jarige leeftijd. Stien was een markante vrouw, streng ook. Je moest het bijvoorbeeld niet proberen zonder haar toestemming vanaf de aanlegsteiger te vissen of te zwemmen.

De Zwaan was ook een ontmoetingsplek waar buurtbewoners elkaar troffen en nieuwtjes uitwisselden. Als het regende ging men naar de schuur van de boerderij van Tinus Schouten. Die boerderij aan de binnenkant van de haakse bocht is gesloopt waardoor er nu een overzichtelijker verkeerssituatie is. Voordien waren in die bocht nog wel eens aanrijdingen. 

Lang was er bij De Zwaan ook een bushalte, de brievenbus staat er nog steeds. 

Naar verhalen van Teus van Tilborg in Aktu-Ael nummer 200, Twintigste jaargang nummer 10 juni/juli 2012 en Aktu-Ael nummer 201, Eenentwintigste jaargang nummer 1, september 2012

 In het Brabants Dagblad verscheen enige jaren geleden, in 2003 een artikel over De Zwaan en de bewoonster ervan. In het begin van 2016 volgde het bericht dat Evelyn Klinkert op 30 december 2015 was overleden. 

                    terug naar boven                terug naar overzicht Historie